مروری بر معضلات چای ایرانی در قرن اخیر
۴ مهر ۱۴۰۱ ۱۰:۱۶:۲۲ ق.ظ
تا سال 1337 دولت با نام شرکت چای وزارت دارایی و شرکت چای سازمان برنامه، در حد نظارت بر امورات صنعت چای عمل می کرد. درسال 1337 به منظور حمایت بیشر از چایکاران ، تولید کنندگان ومصرف کنندگان ، سازمان چای در وزارت گمرکات و انحصارات آن زمان به منظور نظارت بر امور تولید و بهره برداری در صنعت چای تاسیس گردید. تا قبل از انقلاب دولت با در اختیار گرفتن کارخانجات دولتی واجاره کارخانجات خصوصی، چایهای کیفی مرغوب را به قیمت مناسب و چای های کیفیت پایین تر را به کارخانه های خصوصی به قیمت پایین تر می فروخت. دولت قبل از انقلاب چای داخلی را بصورت خالص یا اختلاط با چای خارجی، به بازار داخلی عرضه می کرد. همچنین صادرات نیز در بسته های چوبی و با وزنهای متفاوت برای بازارهای خارجی ارسال می شد. با این روش برای تولید کننده و مصرف کننده هیچ مشکلی وجود نداشت و حتی از محل درآمدهای حاصل ، به بودجه عمومی دولت نیز کمک می شد.
وضعیت چای بعد از انقلاب
بعد از انقلاب تولید و توزیع چای در انحصار کامل دولت قرار گرفت. در طی این سالها دولت با اجاره کلیه کارخانجات چایسازی بخش خصوصی و در اختیار داشتن کارخانجات دولتی، انحصار خرید برگ سبز و چای خشک را بعهده گرفت. تا سال1370 و با سیاست اختلاط چای خارجی و داخلی، هیچگونه مشکلی در تولید و عرضه چای وجود نداشت.
از سال 1370 با شعار سیاست خودکفائی در بخش چای ، سازمان چای از وزارت بازرگانی جدا و به وزارت کشاورزی وقت ملحق شد. سیاستهای متخذه این وزارتخانه و همچنین عدم افزایش بهای برگ سبز نسبت به سایر محصولات کشاورزی وافزایش تورم ، سبب افزایش کمی چای بدون توجه به کیفیت آن شد. کشاورزان نیز بمنظور کاهش جبران درآمد حاصله کیفیت چای را فدای کمیت آن کردند.
با تولید چای بی کیفیت داخلی و افت فروش آن، روز به روز درصد اختلاط چای خارجی به آن بیشتر گردید تا جائیکه چای داخلی و خارجی بصورت جداگانه به فروش رسید و ذائقه مصرف کنندگان نیز به مصرف چای خارجی گرایش پیدا نمود.
.jpg)
انبار شدن چای ها و چای سنواتی
این عوامل سبب انباشت تدریجی حدود 80 هزار تن چای در انبارها شد. با فروش نرفتن و انبار شدن، چای های تولیدی به مروز زمان تبدیل به چای های تاریخ گذشته و سنواتی شدند. چای هایی که قابل شرب نیستند باید امحا و تبدیل به کود یا در بخش صنعت استفاده شود و که معمولا برای استخراج کافئین و دیگر صنایع جانبی به کار برده می شوند.
یکی از دلایل در انبار ماندن چای های سنواتی بی توجهی به برداشت صحیح برگ سبز چای توسط چایکاران و فرآوری نشدن درست این محصول توسط کارخانه داران بوده است اما دلیل اصلی آن کیفیت چای ایرانی نبود بلکه در بسیاری از موارد سیاست های نادرست، از جمله واردات بی رویه چای خارجی بوده است که موجب تغییر ذائقه مردم نسبت به مصرف چای شد.
بعد از این رویداد و زیان های وارده به کشاورزان و کارخانه داران دولت ناچار شد طرح اصلاح ساختار تشکیلاتی چای کشور را در اسفند 1378 تصویب و از اوایل 1379 همزمان با شروع دوره بهره برداری جهت اجراء ابلاغ نماید. با این شرایط لغو انحصار دولتی، آزادسازی بازار چای و ایجاد تحول در سازمان و ساختار چای کشور در دستور کار دولت قرار گرفت. هدف طرح اصلاح ساختار، واگذاری تمام امورچای به بخش خصوصی و کاهش تصدیگری دولت بود.